vertaling J.S-Dam
Een nieuw baken voor Brussel … het Atomium
Door G. H. Davis
Sinds de tijd van de Grote Tentoonstelling in Londen in 1851 heeft elke grote wereldtentoonstelling een spectaculair bouwwerk gehad als centrale attractie. De tentoonstelling van 1851 had zijn Crystal Palace, de tentoonstelling van 1889 in Parijs bracht de Eiffeltoren voort, de wereldtentoonstelling van 1939 in New York had de Trylon en Perisphere, en nu krijgt de Universele en Internationale Tentoonstelling van Brussel in 1958 haar eigen unieke symbool: het Atomium – waarschijnlijk het vreemdste bouwwerk van allemaal.
Deze merkwaardige structuur, bedoeld als symbool van het atoomtijdperk, zal 102 meter hoog zijn en stelt een metaal-kristal voor dat ongeveer 200 miljard keer is vergroot. Oorspronkelijk was het ontwerp 140 meter hoog, maar dit moest worden aangepast vanwege het gevaar voor het luchtverkeer.
De negen bollen van het Atomium zullen met elkaar verbonden zijn door grote buizen waarin roltrappen zitten om de bollen te bereiken. Om de buizen minder opvallend te maken, worden ze gecamoufleerd met verf, terwijl de bollen van hoogglanzend aluminium fel zullen schitteren. Rond elke bol zullen knipperende lichten worden aangebracht die de banen van elektronen rond de atoomkern symboliseren. Elke bol heeft een doorsnee van 18 meter; sommige zullen twee verdiepingen hebben, andere drie. In de meeste bollen zullen tentoonstellingen te zien zijn voor het publiek.
In de centrale pijler komt een lift die ongeveer 20 personen per rit kan vervoeren. Deze lift brengt bezoekers naar de bovenste bol, waar een eersteklas restaurant komt met een magnifiek uitzicht. Van daaruit kan men niet alleen het hele tentoonstellingsterrein overzien, maar ook het prachtige beboste landschap rondom Brussel, het Koninklijk Paleis van Laken en in de verte het slagveld van Waterloo.
Het Atomium zal een volledig ventilatiesysteem krijgen, aangezien het binnenin de bollen anders te heet zou worden op zomerse dagen. Elke bol zal elektrisch worden verlicht en er komen patrijspoorten van glasvezel om daglicht binnen te laten.
Zowel de Verenigde Staten als Rusland hebben een bol gereserveerd waarin zij de vreedzame toepassingen van kernenergie zullen tonen. Groot-Brittannië, Frankrijk, Italië en vele andere landen zullen exposeren in de overige bollen, terwijl de onderste bol zal worden gebruikt voor een Belgische tentoonstelling.
Vele technische problemen moesten worden overwonnen bij het ontwerpen en bouwen van het Atomium, vooral bij het aanleggen van de fundering onder de centrale pijler. Er gingen geruchten over een ernstig verzakkingsprobleem, maar de aanwezige ingenieurs verzekerden mij dat hiervan geen sprake was en dat de funderingen dubbel zoveel gewicht konden dragen als de voltooide structuur met bezoekers. Toen ik het bouwwerk bekeek, stond de pijler recht en stevig omhoog, al was op dat moment slechts de onderste bol geplaatst.
Bestand tegen stormwinden
De ontwerpers moesten ook rekening houden met windsnelheden, die aanzienlijk kunnen zijn bij zo’n ongebruikelijke structuur. Ook hier werd mij verzekerd dat windtunnelproeven hebben aangetoond dat het voltooide gebouw windsnelheden tot 180 km/u zal kunnen weerstaan – veel meer dan ooit in de regio is gemeten. ’s Nachts zullen de bollen van het Atomium een fonkelend en schitterend schouwspel vormen, met duizenden lichtpunten op de gigantische bolvormen.
Van alle buitenlandse tentoonstellingen die tijdelijk op Belgische bodem zullen staan tijdens deze wereldtentoonstelling, beslaan de Verenigde Staten het grootste terrein, met een paviljoen en omliggende gronden van in totaal 24.800 m². Het grote ronde paviljoen wordt het grootste ronde gebouw ter wereld. Het paviljoen heeft een diameter van 104 meter en een hoogte van 27 meter en krijgt een naastgelegen theater met plaats voor ongeveer 1000 mensen.
Dit “kristallen en gouden paleis”, zoals het paviljoen wordt genoemd, zal hoofdzakelijk worden gebouwd van kunststof en staal, en krijgt een hangend plastic dak dat lijkt op een fietswiel. Het dak wordt alleen bevestigd aan een buitenste ring, die met stalen kabels is verbonden met een binnenste metalen ring. Het plafond, ook hangend, zal bestaan uit metalen gaas zodat licht overvloedig naar binnen valt.
De buitenste ring van dit enorme “fietswiel” rust op twee concentrische rijen vergulde stalen kolommen. De muren worden opgehangen tussen deze kolommen en gemaakt van cellulaire kunststof in honingraatstructuur, afgedekt met een golvend plastic dak. Volgens de huidige plannen komen er ook hangende tuinen rond het gebouw.
Klassieke eenvoud
De tweede verdieping zal een open ruimte van ongeveer 18 meter breed bieden met uitzicht op de binnentuin aan de ene kant en direct verbonden met de buitentuinen en een balkon aan de andere zijde. De klassieke eenvoud van het paviljoen wordt benadrukt door een reusachtig zegel van de Verenigde Staten boven de hoofdingang. Een kleurrijk element vormen de vlaggen van alle Amerikaanse staten die rond het gebouw wapperen.
Het paviljoen is rond van vorm, passend bij het ronde perceel, en werd ontworpen door Edward D. Stone uit New York. Het paviljoen van de Verenigde Staten wordt als waardig en indrukwekkend beschouwd, mogelijk omdat het niet de “vreemde en wonderlijke” moderne ontwerpen volgt van sommige andere landen. De kosten bedragen ongeveer 15 miljoen dollar.
Het Zwitserse paviljoen zal eruitzien als een groep gebouwen die als bijencellen aan elkaar zijn geschakeld. Een klein meer in het centrum van de paviljoens doet denken aan de Zwitserse meren en andere vakantie schoonheden. Binnenin zijn er meer verwijzingen naar het ruige natuurschoon van het land dat vaak “de speeltuin van Europa” wordt genoemd. De tentoonstellingen tonen ook de Zwitserse industrie (vooral horloges), en indrukwekkende prestaties in de bouw van stuwdammen en tunnels in de bergen. Ook landbouw, cultuur en geschiedenis van het land krijgen ruime aandacht.
Het Franse paviljoen, enigszins bizar van ontwerp, wordt gebouwd van metaal en prefab betonnen panelen. Het moet de indruk wekken van kolommen en draden, en sluit aan bij de moderne Franse architectuur. De hoofdarchitect is M. Guillaume Gillet.
Binnen in het Franse paviljoen komen tentoonstellingen over techniek, ambachten en landbouw, evenals culturele presentaties. Er komt speciale aandacht voor Parijs en een typisch eersteklas Frans restaurant.
De Canadese tentoonstelling wordt ondergebracht in een vrijwel vierkant paviljoen met een bioscoop, een groot restaurant, cocktailbars en een koffiehuis. Zestig Canadese studenten zullen aanwezig zijn om bezoekers uitleg te geven bij de vele tentoonstellingen over landbouw en industrie. Hoewel Canada lang bekendstond als landbouwland, ligt de nadruk nu op snelle industriële ontwikkeling en grote minerale rijkdom.
Vlak bij de Amerikaanse sectie staat het vierkante glazen paviljoen van de Sovjet-Unie. Dit massieve gebouw van beton, staal en aluminium zal een gigantisch standbeeld van Lenin omringen. De zuilengalerij bij de ingang krijgt brede trappen, met daarboven een grote hamer en sikkel.
Toen ik het deels gebouwde Russische paviljoen bekeek, maakte het op mij de indruk van nogal fantasieloze massiviteit, in tegenstelling tot de lichtere toets van vele andere landen. Het lijkt het zware decoratieve type architectuur te vertegenwoordigen dat zo kenmerkend is voor veel grote gebouwen in Moskou.
Zoals gebruikelijk toonden de Russen zich terughoudend over de inhoud van hun tentoonstelling, maar volgens onbevestigde berichten zullen er veel nieuwe items worden getoond die nog nooit eerder aan het Westen zijn getoond. Er zal sterke nadruk liggen op civiele techniek, kernenergie (ook te zien in een van de bollen van het Atomium), kunst en wetenschap. Waarschijnlijk zal er ook informatie worden getoond over de Russische satelliet.
Een andere opvallende structuur op de wereldtentoonstelling wordt ongetwijfeld de grote voetgangersbrug die door het buitenlandse gedeelte van het terrein loopt. De brug bestaat uit twee wandelpaden met een open ruimte van 12 meter breed in het midden. Ze zal 15 meter hoog en 400 meter lang zijn.
Omvangrijk bouwprogramma
Naast de organisatie van de tentoonstelling zijn de Belgen druk bezig met de bouw van nieuwe snelwegen, bruggen en spoorwegen om het verkeer aan te kunnen. Ook worden internationale tentoonstellingen in Brussel aangemoedigd die niet op het terrein van de wereldtentoonstelling passen. Tegelijkertijd, maar los van de wereldtentoonstelling, wordt de jaarlijkse Internationale Uitvindersbeurs gehouden, die op 6 juni voor een maand opent. Voorzitter Paul Quintin bezocht recent de Verenigde Staten om Amerikaanse uitvinders uit te nodigen hun inzendingen te tonen. Hij verwacht dat ongeveer 1000 uitvindingen zullen worden geaccepteerd voor tentoonstelling en voor verkoop of licentie aan aanwezige fabrikanten.
Eén ding is zeker – alle wegen in Europa leiden dit jaar naar de grote wereldtentoonstelling in Brussel.
Trivia
Het Amerikaans paviljoen werd gespaard van de slopershamer en werd het NIR/BRT/BRTN/VRT Amerikaans Theater tot 2012. Talloze televisieprogramma’s werden er opgenomen zoals onder meer “100.000 of niets”, “Wies Andersen Show”, “Pak de poen”, “De Droomfabriek”, “Blokken”, “Slisse & Cesar”, “De kolderbrigade”, “De Paradijsvogels”, enz...
(bron: Popular Mechanics Magazine, Volume 109, No 1, January, 1958)
